Anonimo Genovese, Poi che lo nostro Segnor
Poi che lo nostro Segnor
per Soa gran benignitae
à miso la nostra citae
de Zenoa in tanto honor,
fazando per Soa possanza
li Zenoeisi eser sovram
d'orgojoxi Venecian
a deverne fà venjanza,
e tanto a noi trïumpho dà
chi contar no se porea:
ben me par che raxon sea
deverneLo glorificar,
e recognosce per Segnor
chi justamenti ogni persona
punisse e reguïerdona
segondo che elo lavor,
e scrive de zo ch'el è stao
qualche parte de l'istoria,
per retener in memoria
lo grande honor che De' n'à dao.
Veir è che de antiga guerra
fo certa trega ordenã
e per Scriture confermã
enter una e l'atra terra:
la quar trega in monte guise
queli Veneciam rompìm,
tegnando culti soi vexim
si como gente conquise.
Or no me vojo destender
en lo faito de Laj[a]zo,
dond' eli preisem tar stramazo
che bem ge poèm imprender
de cognosce Zenoeisi,
e prende spejo e dotrina
de Pisa, chi sta sovina,
e no esser tanto aceisi
de soperbia e de orgojo,
chi, per no vorer concordio
ma tirà pu in descordio,
a la raxon creva l'ojo.
Monta via som stai semosi
de venir in tranquilo stao,
e quel àm semper refuao;
bem lo sam religiosi,
che, donde raxon no à logo,
como li dotor àn scrito,
pò l'omo, per rezer so drito,
le arme mete in zogo.
Zenöa, considerando
la proprïa conditïon
e che talor pu ca sarmon
fam le arme combatando
(ché se dixe per dotrina
un p[r]overbio monto bon:
che se sol perde lo savom
de lavar testa asenina),
e per responde a lo som
che Venicïam moveam,
chi de gram rancor ardeam
de comenzar greve tenzon,
ordenãmenti fé so stô
de garëe e de gente,
cernue discretamente
sì como antigamenti sor;
e meser Lamba Doria fé
capitanio e armirajo,
nobel e de gram corajo
e d'onor como 'lo dé,
segondo quela profectia
che par che De' gi revelà
stagando in Peyra o in Cafà,
chi aora è stã compia.
L'armamento s'afrezava
com agnu[n]cana fornimento,
aspeitando logo e tempo,
perzò che la stae passava.
Venexia lo semejante
faxeva in diverse parte:
perzò soe garëe parte
c'omo no savese quante.
Contra noi re' stilo aveam,
dir mostrando con menaze:
«Mester è c'omo li caze
e strenze sì che in si stean»,
devulgando lor gazaira
con ventosa vannagloria
anti termen de vitoria,
chi g'è poi parsua ama[i]ra,
e monto gran possa mostrando
de legni, gente e monea;
ma, se sì gram colmo avea,
perché andava mendigando
per terra de Lombardia
peccunïa, gente a sodi?
Poni mente, tu chi l'odi,
se noi tegnamo questa via.
No, ma pu ajamo omi nostrai
destri, valenti e avisti,
che mai par de lor n'ò visti
in tuti officii de mar.
Tropo me par gram folia
desprexïar lo so guerré
chi no sa poi en derer
como deja esser l'ensia.
Ché chi inanti che vigilia
de far festa è tropo anxosso,
me par che faze a·rreosso:
chi se exauta se humilia.
Ben è mato qui bescura
ni tem so inimigo vir:
ché la ventura è como un fir
demente che stormo dura.
Quanti n'e stai con soi guerré
per soa colpa enganai,
chi, tegnando in man li dai,
àn traito azar enderé!
Nostro armirajo con so stol,
soa jhusma examinando,
ben previsto como e quando,
a la perfim se trasse for,
caudelando soe gente
per farli tuti invigorì,
chi de combate e firir
mostram tuti cor ardente.
Che bela vista era lantor
de segnoi, comiti e nozhé,
soversagenti con v[o]g[h]é,
tuti ordenai a so lavor,
cum barestrei tuti acesmai,
com bon quareli passaor
chi pertusam ê men d'or:
de l'arte som tropo afinai!
Non era lì diversitae,
ma eram tuti de cor un
per far honor de so comun,
ni temevan quantitae.
In Portovener congregàm,
porto grande per reposo,
contra ogni fortuna pjoso:
lì unsem e s'aparejàm.
De lì partìm, zém a Mesina,
lì refrescàm e se fornìm,
e demoràn; e se partìm
per tener l'estrà marina.
Or entràm con gran vigor,
en De' sperando aver trïumpho,
queli zercando inter lo gorfo
chi menazavam zercà lor.
Sì che da Otranto se partì
quela bïã compagnia,
per passar in Sjhavonia,
d'avosto a vintinove dì.
Ma gram fortuna se comise
de terribel mar e vento;
e quelo comovimento
partì lo stol in monte guise.
Tanto fo quelo destolbé
che no poén inseme star,
per saver che dever far,
ni portentim ni consejé.
Sì che lantor per consejar
da cossì greve remorim
cascaun tem so camin,
pû seguando che gi par.
Ma perezando in tar travajo
e in condecïon sì ree,
con vinti nostre garee
preise terra l'armirajo
a un porto, De' vojante,
chi Antiboro è anomao,
chi ingolfando dà l'un lao
dever' la faza da lavante.
E quanvisdé che in quelo porto
avesem so scampamento,
che fosse de l'atro armamento
[ . . . . -orto.]
Ma quelo jorno anti noto
rezevém messo de novo
che for' dexe mij' a provo
n'era arrivã cinquanta·oto;
chi se conzunsen l'endeman
anti che fosse disnar coito:
en soma fon setanta·oito,
chi d'engolfà no s'astalàm.
Con grande ardimento andàvam
guastando per quela rivera
quanto d'enemixi g'era,
segondo che eli trovàvam.
O quante gent' e asnes' e terra,
casse e vile e possesiom
missem tute a destrutiom,
ch'è tar usanza de guerra!
E quante bele contrae,
ysore e porti de marina,
li nostri àn miso in ruyna,
chi mai no eran travajae!
Ma ben ve digo en veritae:
tropo me parem esser osi
guastando li loghi pjosi,
como stali de sposae.
Gran desenó fén a lo sposo
auto duxe de Venexia,
chi in mar i atri desprexia,
tocar logo sì ascoso.
Ben savei che, chi menaza
andar a atri tocar lo naso,
quanto dor g'è poi romaso
quando aotri lo so gi straza.
Lo nostro hoste andà apreso;
a quela ysora zém drito
a chi Scurzola fi dito;
e lì fém un tal processo:
che un borgo pim e grasso,
murao, merlao tuto entorno,
che lì susa era, ê men d'un jorno
com bozom missem a basso;
e tuto l'atro casamento,
stalo e maxon de quello logo
fon cremae e misse a fogo,
ruina e disipamento.
Ma li borgesi, chi so stol
a lor venir previsto aveam,
le cosse lor portã n'aveam;
li rafacam n'àm gran dolor,
a chi tanto lo cor arde
de strepar l'atrui fardelo,
chi àm le man faite a rastelo:
de tar grife De' ne guarde!
Poi, tegnando en quelo logo
so consejo l'armirajo
per cerne so avantajo
su'n si grande e forte zogo,
li nostri, semper sospezosi
dei enimixi ch'eli vìn
venir con cor pim de venim
e de boperbïa rajosi,
crïam tuti a una voxe:
«A lor, a lor», con vigoria,
e cascaun s'arma e cria:
«De' n'aye e santa croxe».
Ma perzò che note era,
provo lo sol de stramontar,
pensàm lo stormo induxïar;
e se missem tuti in schera.
Enter l'isora e terra ferma,
da tuti cavi ormezai,
enter lor afernelai,
cascaun so faito acesma;
tegnando proa contra vento
enver' l'oste veniciana,
entre maïstro e tramontanna,
armai con grande ardimento.
Ma de le galëe sexe
partïe per la fortuna
no ajando nova alcuna,
penser àn como se dexe.
Niente·mê stan semper atenti
e confortosi tuti entorno;
tardi g'è [che] sëa jorno
ni stan miga sonorenti.
Quela noite i enemisi
mandàm messi chi previssem
che Zenoeisi no fuzissem,
ché i avëam per conquixi.
Ma 'li pensavam grande error,
che in fuga se fossem metui
chi de sì lonzi eram vegnui
per cerchà·li a casa lor.
E vegnando lo dì setem
de setembro, fom avisai;
a De' e a santi acomandai,
ferando inseme 'l combatém.
Lo dì de domenega era,
passã prima, en l'ora bona:
stormezàm fin provo nonna
con bataja forte e fera.
Oh quanti fon per le peccae,
entre cossì greve tremor,
varenti omi morti ê men d'or
e in mar gente stravacae!
Tant' era d'arme la tempesta
e de barestre, lance e pree,
e 'n mar e su per le galee
restavam guerré senza vesta.
Quanti prodomi se enganavam,
chi duramenti combatando
moriam e non savëan quando,
che li quareli pertusavam!
Oh como è layro subitam
per strepà tosto la vita
lo quarelo e la saita,
chi perdom alcun no fan!
Ma ben è ver che da primer
fo de li nostri morti alquanti:
ma tuti como zaganti
fon combateó sobrer.
Sì gran fraso fo per certo
de scue, d'arme e de gente
morti e 'negai encontenente,
tuto lo mar n'era coverto.
Como De' vosse a la perfim
far honor de tanta guerra,
fo lo lor stantà per terra,
e lor covegne star sovim.
Or che gram rota fo lantó,
quando li Venician prediti
se vìm sì morti e desconfiti,
e Zenoeisi venzeor,
chi oitanta e quatro tennem
garëe de noranta e sexe!
Avuo àn zo che ge dexe,
ché sì gram dano sostenem
de morti e d'encarzerai,
che de pu greve descunfita
no se trova raxon scrita
che de galëe fosse mai.
Dê, che grande envagimento
con setanta e sete legni,
chi esser dorai som degni,
venze garee provo de cento!
De le garëe che preisem
parte menàm con li prexon,
chi in gran quantitae som;
en le aotre fogo aceisem.
Segondo mëa creenza,
De' maor honor gi zunse
per la fortuna chi le ponse,
ca se stai ne fosse senza:
ché dir se sor per veritae
che, asazando cosa amara,
sor la doze eser pur cara
e de maor suavitae.
Ecïamdé me pare ancor
che lo stol asminuio,
chi per fortuna fo partio,
n'à aquistao pu franco honor.
Zenoa, odando nova
de vitorïa sì grande,
gazaira alcuna non ne spande,
per la quar alcun se mova
en cossa de vanitae,
como sor far omi crudel;
ma ne dèm loso a De' de cel,
pregando de tra[n]quilitae.
E quaxi tuta la citae
processïon fén l'endeman,
che De' reduga salvo e sam
lo stol con prosperitae.
A li cativi chi fon preixi,
zo è pu de cinque·milia,
de gram pïetae s'umiria
lo nobel cor de li Zenoe[i]xi,
ajando cognosimento
en far dexeiver cortexia;
de li aotri laxam gram partia,
pu assai de quatro·cento.
E fo perzò che De' penì
esser lor cor inveninai
e Zenoeisi temperai,
vitorïa ne atribuì.
D'oitover, a zoja, a seze dì
lo nostro stol con gran festa
en nostro porto a or de sexta
Dominidé restituì.
Semper da noi sea loao
Jeso Criste onipotente,
chi in sì greve acidente
n'à cossì gran trïumpho dao.
Per mejo ese aregordenti
de zo che e' dirò adesso,
corrëa mile duxenti
e nora[n]ta e octo apresso.
|